- Konu Başlıkları
- Adım 0: Çözümden Önce Anlamak - Bu Davranışların Arkasındaki "Neden?"
- Adım Adım Pozitif Disiplinle Çözüm Yaklaşımı
- 1. Adım: Kendi Sakinliğinizi Koruyun (Önce Kendi Maskeniz)
- 2. Adım: Enerjisini Düşman Değil, Müttefik Olarak Görün ve Yönlendirin
- 3. Adım: Net, Basit ve Tutarlı Sınırlar Belirleyin
- İletişim Dilini Değiştirme
- 4. Adım: Duygu Koçluğu Yapın (Onun Duygu Tercümanı Olun)
- Ne Zaman Bir Uzmana Başvurmalı? (Kırmızı Bayraklar)
- Sıkça Sorulan Sorular (Psikolog Yanıtlıyor)
- Savaştan Barışa, Kaostan Anlayışa
Evin içinde bir fırtına gibi esen, bir an bile yerinde durmayan, defalarca seslenmenize rağmen sizi duymuyor gibi davranan bir çocuğunuz mu var? Kendinizi yorgun, tükenmiş, bazen öfkeli ve en acısı da çaresiz mi hissediyorsunuz? Lütfen derin bir nefes alın ve şunu tüm kalbinizle bilin: Yalnız değilsiniz ve bu sizin hatanız değil. Bir çocuk psikoloğu olarak, odama giren pek çok ebeveynin ilk cümlesi, "Hareketli söz dinlemeyen çocuğa ne yapılır?" oluyor. Bu rehber, sizi yargılamak için değil, size umut vermek ve elinize somut, bilimsel ve şefkatli ebeveynlik ipuçları sunmak için hazırlandı. Amacımız, çocuğunuzla aranızdaki savaşı bitirip, onunla yeniden bir ekip olmanızı sağlamak.
[widget-247]
Adım 0: Çözümden Önce Anlamak - Bu Davranışların Arkasındaki "Neden?"
"Söz dinlemeyen çocuk" aslında bir karakter kusuru değil, bir ihtiyacın veya bir zorluğun dışavurumudur. Davranış problemleri ile başa çıkmadan önce, onun davranışlarının dilini tercüme etmeliyiz. Pozitif disiplin, anlamakla başlar.
- Gelişimsel Bir Evre mi? Özellikle 2-4 yaş arası çocuklar, özerkliklerini ilan etmek için sınırları test ederler.
- Mizaç Özelliği mi? Bazı çocuklar doğuştan daha enerjiktir. Bu, "hiperaktif çocuk" oldukları anlamına gelmez.
- Duyusal Bir Arayış mı? Bu, ebeveynlerin en sık gözden kaçırdığı nedendir. Çocuğunuzun hareket ihtiyacı, beyninin gelişim için ihtiyaç duyduğu bir uyaranı aramasından kaynaklanıyor olabilir.
Ergoterapist Ayşe Yılmaz diyor ki: "Sürekli zıplayan bir çocuk, aslında 'yaramazlık' yapmıyor olabilir. Vücut farkındalığını geliştirmek için beyninin ihtiyaç duyduğu girdiyi, yani duyu bütünleme ihtiyacını karşılamaya çalışıyordur. Bu enerjiyi yasaklamak yerine, doğru aktivitelere yönlendirmek esastır."
Adım Adım Pozitif Disiplinle Çözüm Yaklaşımı
Çocuğunuzun olası ihtiyacını anladıktan sonra, artık ona bağırmadan çözüm üretebiliriz. İşte pozitif disiplin ilkelerine dayanan adım adım yol haritanız ve ebeveynlik ipuçları:
1. Adım: Kendi Sakinliğinizi Koruyun (Önce Kendi Maskeniz)
Çocuğunuzun fırtınalı denizinde onun limanı olabilmeniz için önce sizin sakin olmanız gerekir. Öfke anında tepki vermek yerine, "Şu an çok sinirlendim, sakinleşmek için mola veriyorum" diyerek ona doğru model olun. Duygu regülasyonu öğrenilen bir beceridir.
2. Adım: Enerjisini Düşman Değil, Müttefik Olarak Görün ve Yönlendirin
O bitmek tükenmek bilmeyen enerjiyi bastırmaya çalışmak, akan bir nehri durdurmaya benzer. Göreviniz enerjiyi yok etmek değil, ona güvenli bir yatak açmaktır.
Dansla Uygulama: Dans, bu enerjiyi yönlendirmek için en harika araçlardan biridir. Yapılandırılmış bir çocuk dans kursu, çocuğun hem duyu bütünleme ihtiyacını karşılar hem de enerjisini estetik ve kontrollü bir şekilde dışa vurmasını sağlar. Bu, hareketli söz dinlemeyen çocuğa ne yapılır sorusuna verilebilecek en yapıcı yanıtlardan biridir.
3. Adım: Net, Basit ve Tutarlı Sınırlar Belirleyin
Sınırlar, çocuğa güvende olduğu alanı gösterir. Ancak sınır koyma sanatı, doğru iletişim dilini gerektirir. Bu, en önemli ebeveynlik ipuçları arasındadır.
İletişim Dilini Değiştirme
| YAPMA | YAP |
|---|---|
| "Koltukta zıplama!" | "Zıplamak istediğini görüyorum. Zıplamak için yerimiz minderlerin üzeri." |
| "Sana hayır dedim!" | "Bu konuda kararımız net. İstersen hayal kırıklığını konuşabiliriz." |
Dansla Uygulama: Bir dans dersinin kuralları vardır: eğitmeni dinlemek, sıranı beklemek. Bu kurallar, hayatın içindeki sınırları keyifli bir ortamda öğrenmesini sağlar. Farklı yaş gruplarına yönelik çocuk dans kursları, bu sosyal kuralları çocuğun gelişim seviyesine uygun olarak öğretir. Bu ortamda sınır koyma daha kolay öğrenilir.
4. Adım: Duygu Koçluğu Yapın (Onun Duygu Tercümanı Olun)
Bir söz dinlemeyen çocuk, aslında bir duygunun esiri olabilir. Ona duygusunu isimlendirin: "Arkadaşın oyuncağını aldığı için çok öfkelendiğini görüyorum." Bu, onun kendini anlaşılmış hissetmesini sağlar ve davranış problemleri ile başa çıkmayı kolaylaştırır.
Ne Zaman Bir Uzmana Başvurmalı? (Kırmızı Bayraklar)
Tüm çabalarınıza rağmen bazı durumlar profesyonel destek gerektirebilir. Aşağıdaki davranış problemleri sizin için birer "kırmızı bayrak" olabilir:
- Davranışları kendine veya başkalarına fiziksel olarak zarar verme boyutuna ulaşıyorsa.
- Okulda veya sosyal ortamlarda ilişkileri ciddi şekilde bozuluyorsa.
- Evdeki hayat kalitenizi sürdürülemez derecede etkiliyorsa.
Bazen bu durumlar, "hiperaktif çocuk" tanımından daha fazlasını ifade edebilir ve bir uzmandan destek almak en sağlıklısıdır. Özellikle ergenlik döneminde bu tür davranışlar artarsa, gencin kendini ifade edebileceği ve enerjisini atabileceği genç dans kursları gibi pozitif alanlar yaratmak, profesyonel destekle birlikte harika sonuçlar verebilir.
Sıkça Sorulan Sorular (Psikolog Yanıtlıyor)
DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) ile sadece 'hiperaktif çocuk' arasındaki fark nedir?
DEHB, sadece bir uzman tarafından konulabilecek tıbbi bir tanıdır. Eğer çocuğunuzun dikkatini toplamakta, yönergeleri takip etmekte ve dürtülerini kontrol etmekte yaşıtlarına göre belirgin ve sürekli bir zorluk yaşadığını gözlemliyorsanız, bir çocuk psikiyatristine başvurmanız en doğru yoldur.
Pozitif disiplin, şımartmak anlamına mı gelir?
Kesinlikle hayır. Pozitif disiplin, sınırsızlık demek değildir. Aksine, sevgi ve saygı çerçevesinde net ve tutarlı bir şekilde sınır koyma sanatıdır. Amacı ceza değil, çocuğa doğruyu öğretmektir.
Savaştan Barışa, Kaostan Anlayışa
Hareketli söz dinlemeyen çocuğa ne yapılır sorusunun tek bir sihirli cevabı yok. Unutmayın, bir başlangıç noktası var: Anlamak. Çocuğunuzun davranışını bir savaş ilanı olarak değil, bir yardım çağrısı olarak gördüğünüzde, tüm yaklaşımınız değişir. Enerjisini doğru yönlendirdiğinizde, sınırları şefkatle çizdiğinizde ve duygularına tercüman olduğunuzda, o "söz dinlemeyen çocuk" gider, yerine iş birliği yapan, mutlu bir çocuk gelir. Anlayış, bu dönüşümün en temel anahtarıdır.
